مزایا و معایب دامنه ی نوسان قیمت در بورس

 پس از بحران بازار سهام در اکتبر 1987 محققان به دنبال روشهایی برای جلوگیری از وقوع بحران یا به حداقل رساندن آثار آن بودند و یکی از روشهای پیشنهادی آنها اعمال سازوکارهای کنترلی مانند دامنه ی نوسان قیمت بود. اگرچه بسیاری از تحقیقات تجربی نشان داده است که دامنه ی نوسان قیمت علیرغم موفقیت آن در کنترل نوسان روزانه ی قیمت اوراق بهادار، تأثیر منفی بر نقدشوندگی و کارایی دارد، همچنان در بورسهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرد. در این رابطه تعدادی 
از تحقیقات نیز نتایج استفاده از دامنه ی نوسان قیمت سهام را مثبت ارزیابی کردهاند. به عنوان مثال، فاما و همکاران 1 در سال 1989 ادعا کردند که بحرانهای مالی اساساً به عوامل بنیادین مربوط میشوند و تغییر در استراتژیهای خرید و فروش نمیتواند عامل بروز بحران مالی شود. در این راستا کمیسیون برادی نیز تحقیقاتی انجام داد و به بازبینی عملکرد بازار پرداخت و برای محافظت از بازار پیشنهاد کرد که سازوکارهای کنترل نوسان قیمت مانند دامنهی نوسان قیمت سهام و توقف معاملات به صورت سازماندهی شده در بازار به کار گرفته شوند، اما نحوهی بهکارگیری آنها نباید به شکلی باشد که موجب اختلال در انجام معاملات شود.
کارشناسان بورس کالای شیکاگو نیز در سال 1987 بر این عقیده بودند که اعمال دامنه ی نوسان قیمت باید به شکل مقطعی و در شرایط خاص صورت پذیرد. آنها به طور کلی با استفاده از این سازوکار کنترل قیمت موافق بودند، اما تأکید داشتند که نمیتوان به صراحت گفت، استفاده از این محدودیت در بلندمدت چه پیامدهایی خواهد داشت.

بررسی محدودیت نوسان قیمت در بورس

در بورسهای اوراق بهادار، قانونگذاران بهمنظور حمایت از بازار در مقابل نوسانها و بحرانهای مالی، قوانین و مقرراتی را برای خرید و فروش اوراق بهادار، عرضه و تقاضای سهام و تعیین قیمت سهام وضعمیکنند. یکی از مهمترین مقرراتی که در این زمینه در بازارهای نوظهور وضع میشود، دامنهی نوسان قیمت سهام است که در بازارهای مالی از آن به عنوان یک عامل کنترلی در برابر نوسان قیمت سهام استفادهمیشود. البته قوانینی مانند حداقل مدت زمان بین خرید و فروش اوراق بهادار، حجم مبنا و غیره نیز وجود دارند که منجر به اعمال محدودیتهای دیگری در معامله سهام میشوند.
دامنه ی نوسان قیمت، محدوده قیمتی است که مسئولان بورس برای محدود کردن تغییرات روزانهی قیمت اوراق بهادار از آن استفاده میکنند و مانع نوسان شدید قیمت سهام میشوند، زیرا گمان میرود نوسانهای زیاد سهم به دستکاری قیمت توسط سرمایه گذاران منجر شود. این سازوکار کنترلی قیمت، ابتدا در بازارهای ابزار مشتقه در ایالات متحده به کار گرفته شد و سپس به بورسهای اروپایی و آسیایی راه یافت.
هدف اصلی از بهکارگیری چنین ابزاری، جلوگیری از نوسان شدید قیمتها و ایجاد وقفهی زمانی به منظور ایجاد آرامش در بازار و فراهم کردن امکان معاملهی اوراق بهادار در قیمتهای نزدیک به ارزش واقعی آنها است.

ویژگیهای محدودیت نوسان قیمت به شکل منطقی دامنه ی نوسان روزانه قیمت سهام دارای دو ویژگی است که باعث کنترل نوسان قیمت میشود و تأثیر این ویژگیها در مواقعی که بازار دچار آشفتگی میشود، کاملاً مشهود است. این دو ویژگی عبارت است از:
1) ایجاد محدودیت قانونی در تغییر قیمت سهام؛
2) ایجاد یک فرصت زمانی برای ارزیابی مجدد و منطقی ارزش سهام.
در شرایط آشفتگی بازار معمولاً سرمایهگذاران تحت تأثیر جو روانی بازار قرار گرفته و تصمیمات عجولانه و غیرعقلایی میگیرند. اتخاذ این تصمیمات عجولانه در میان سرمایهگذاران خرد بیشتر است و احتمال زیان این گروه از سرمایه گذاران در زمان آشفتگی بازار بسیار بالا خواهد بود.
 تسلر 1 در سال 1981 در پژوهش خود به این نتیجه رسید که دامنهی نوسان قیمت در شرایط آشفته زمان بیشتری برای مشاوره و ارزیابی مجدد در اختیار سرمایهگذاران قرار میدهد و استدلال کرد که محدودیتهای غیررسمی 3 در بازار سهام نیز وجود دارد.
نوسان ناگهانی قیمت سهام به واسطهی عدم تعادل در خرید و فروش یا سفته بازی ایجاد میشود که همسو با منافع سهامداران نیست. از طرفی دامنه ی نوسان قیمت بی شک بر تحلیل قیمت سهام اثر میگذارد و میزان اثر آن به میزان محدوده ی تعیین شده بستگی دارد. لذا بررسی اثرات آن بر نوسانهای قیمت و فرآیند کشف قیمت امری اجتناب ناپذیر به نظر میرسد و میتواند نقش مهمی در سیاستگذاریهای بورس ایفا کند.
تحقیقات زیادی در زمینه ی به کارگیری این سازوکار کنترلی صورت پذیرفته است، اما نتایج تحقیقات انجام شده یکسان نیست. در حالیکه بعضی از تحقیقات بر لزوم استفاده از دامنه ی نوسان قیمت سهام تأکید دارند و به آثار مثبت آن اشاره میکنند، تحقیقات دیگر آثار منفی اعمال دامنه ی نوسان قیمت سهام را متذکر میشوند و بر لزوم بیشتر شدن دامنه ی نوسان یا حذف آن تأکید میکنند. البته در اکثر کشورها در طول زمان و با رشد بازارهای مالی دامنه ی نوسان وسیعتر شده است.

تعیین قیمت مبنا یا مرجع در بورسهای دنیا

تعیین قیمت مبنا یا مرجع در بورسهای دنیا یکی دیگر از موضوعاتی است که در این گزارش مورد
بررسی قرار گرفته است. قیمت مبنا در بورسهای مختلف با روشهای متفاوتی محاسبه شده و از آن در
موارد متعددی چون محاسبهی حدود قیمتی روزانهی سهام، محاسبهی ارزش خالص داراییها در
صندوقهای سرمایهگذاری مشترک، تعیین ارزش انقضای ابزارهای مشتق (مانند قراردادهای اختیار معامله)،
محاسبه شاخصهای مختلف، ارزیابی عملکرد مدیران پرتفوی و تسویهی انواع مختلف قراردادهای مالی
استفاده میشود. روشهای مختلفی برای محاسبهی قیمت مبنا ارایه شده است که عبارتند از روش قیمت
آخرین معامله، روش میانه، روش میانگین ساده ی قیمت، روش میانگین موزون و حراج پایانی. رایجترین
روش برای تعیین قیمت مبنا در اکثر بورسهای توسعهیافتهی دنیا، روش حراج پایانی است. روش دیگر
تعیین قیمت مبنا در بورسهای دنیا که در مقایسه با حراج پایانی از محبوبیت کمتری برخوردار است، روش
میانگین موزون قیمتها است. بررسیها نشان میدهد بورسهایی که قیمت پایانی خود را بر اساس میانگین
موزون محاسبه و اعلام میکنند، مراحل معاملاتی حراج پایانی و معاملات پایانی ندارند.