در بورسهای اوراق بهادار، قانونگذاران بهمنظور حمایت از بازار در مقابل نوسانها و بحرانهای مالی، قوانین و مقرراتی را برای خرید و فروش اوراق بهادار، عرضه و تقاضای سهام و تعیین قیمت سهام وضعمیکنند. یکی از مهمترین مقرراتی که در این زمینه در بازارهای نوظهور وضع میشود، دامنهی نوسان قیمت سهام است که در بازارهای مالی از آن به عنوان یک عامل کنترلی در برابر نوسان قیمت سهام استفادهمیشود. البته قوانینی مانند حداقل مدت زمان بین خرید و فروش اوراق بهادار، حجم مبنا و غیره نیز وجود دارند که منجر به اعمال محدودیتهای دیگری در معامله سهام میشوند.
دامنه ی نوسان قیمت، محدوده قیمتی است که مسئولان بورس برای محدود کردن تغییرات روزانهی قیمت اوراق بهادار از آن استفاده میکنند و مانع نوسان شدید قیمت سهام میشوند، زیرا گمان میرود نوسانهای زیاد سهم به دستکاری قیمت توسط سرمایه گذاران منجر شود. این سازوکار کنترلی قیمت، ابتدا در بازارهای ابزار مشتقه در ایالات متحده به کار گرفته شد و سپس به بورسهای اروپایی و آسیایی راه یافت.
هدف اصلی از بهکارگیری چنین ابزاری، جلوگیری از نوسان شدید قیمتها و ایجاد وقفهی زمانی به منظور ایجاد آرامش در بازار و فراهم کردن امکان معاملهی اوراق بهادار در قیمتهای نزدیک به ارزش واقعی آنها است.
ویژگیهای محدودیت نوسان قیمت به شکل منطقی دامنه ی نوسان روزانه قیمت سهام دارای دو ویژگی است که باعث کنترل نوسان قیمت میشود و تأثیر این ویژگیها در مواقعی که بازار دچار آشفتگی میشود، کاملاً مشهود است. این دو ویژگی عبارت است از:
1) ایجاد محدودیت قانونی در تغییر قیمت سهام؛
2) ایجاد یک فرصت زمانی برای ارزیابی مجدد و منطقی ارزش سهام.
در شرایط آشفتگی بازار معمولاً سرمایهگذاران تحت تأثیر جو روانی بازار قرار گرفته و تصمیمات عجولانه و غیرعقلایی میگیرند. اتخاذ این تصمیمات عجولانه در میان سرمایهگذاران خرد بیشتر است و احتمال زیان این گروه از سرمایه گذاران در زمان آشفتگی بازار بسیار بالا خواهد بود.
تسلر 1 در سال 1981 در پژوهش خود به این نتیجه رسید که دامنهی نوسان قیمت در شرایط آشفته زمان بیشتری برای مشاوره و ارزیابی مجدد در اختیار سرمایهگذاران قرار میدهد و استدلال کرد که محدودیتهای غیررسمی 3 در بازار سهام نیز وجود دارد.
نوسان ناگهانی قیمت سهام به واسطهی عدم تعادل در خرید و فروش یا سفته بازی ایجاد میشود که همسو با منافع سهامداران نیست. از طرفی دامنه ی نوسان قیمت بی شک بر تحلیل قیمت سهام اثر میگذارد و میزان اثر آن به میزان محدوده ی تعیین شده بستگی دارد. لذا بررسی اثرات آن بر نوسانهای قیمت و فرآیند کشف قیمت امری اجتناب ناپذیر به نظر میرسد و میتواند نقش مهمی در سیاستگذاریهای بورس ایفا کند.
تحقیقات زیادی در زمینه ی به کارگیری این سازوکار کنترلی صورت پذیرفته است، اما نتایج تحقیقات انجام شده یکسان نیست. در حالیکه بعضی از تحقیقات بر لزوم استفاده از دامنه ی نوسان قیمت سهام تأکید دارند و به آثار مثبت آن اشاره میکنند، تحقیقات دیگر آثار منفی اعمال دامنه ی نوسان قیمت سهام را متذکر میشوند و بر لزوم بیشتر شدن دامنه ی نوسان یا حذف آن تأکید میکنند. البته در اکثر کشورها در طول زمان و با رشد بازارهای مالی دامنه ی نوسان وسیعتر شده است.
مریم پورفتحی
مریم پورفتحی